Назарбаев Университетінің профессоры Анас Хаджардың көлеңкелі білім беру тақырыбындағы зерттеуіне қазақстандық мектептердің алтыншы сыныбының 30 оқушысы қатысты. Жыл бойы оқушылар Қазақстандағы жеке репетиторлыққа қатысты тәжірибелерімен және пікірлерімен бөлісті, бұл зерттеуді бейінді салада бірегей етеді – бұрын осындай Ғылыми жобаларда жоғары сынып оқушыларының пікірін қарастырды, деп хабарлайды Jana-kezen.kz университеттің баспасөз қызметіне сілтеме жасап.
“Көлеңкелі білім” терминін алғаш рет 1991 жылы профессор және білім беру саласындағы сарапшы Марк Брэй қолданған. Бұл білім беру процесінің бейресми компонентін білдіреді, оның ең көп кездесетін көрінісі-жеке репетиторлық.
“Өкінішке орай, көлеңкелі білім беру саласы әлемде әлі аз зерттелген. Бұл байланысты, бұл-репетиторлар мен ата-ана тілейді ақпаратты ашуға. Біріншісі “жақсы құрылған бизнес” үшін қорқады, ал екіншісі егер балаға тәрбиеші қажет болса, онда ол жеткілікті ақылды және қабілетті емес деп санайды. Соңғы статистика 2009 жылы жарияланды, оған сәйкес Қазақстандағы оқушылардың 70% – ы өздерінің сынып жетекшілерінен қосымша білім алды”, – деді доктор Анас Хаджар.
Ғалым алтыншы сынып оқушыларын таңдағаны кездейсоқ емес дейді. Бұл жаста Қазақстан оқушылары НЗМ, РФММ, “Нұр-Орда” сияқты мектептерге түсуді шешеді, мұнда мұқият дайындық қажет. Бұл ретте зерттеу Біріккен Ұлттар Ұйымының Бала құқықтары туралы конвенцияларының қағидаттарын ұстанды, онда кіші жастағы балалар жауапкершілікті өз мойнына алуға және зерттеу процесіне белсенді қатысуға қабілетті ретінде қаралады.
Көлеңкелі білім туралы ғылыми жұмыста профессор Хаджар келесі зерттеу сұрағына жауап іздеді: 6-сынып оқушылары жеке тәрбиешілердің оқу үлгеріміне әсерін қалай бағалайды?
Жоба қатысушыларының жауаптары тақырыптық картаға айналды, оның ішінде оқушылардың қосымша оқуға деген ынтасы, мектептегі және одан тыс оқу айырмашылықтары, сондай-ақ тәрбиешімен сабақтың кемшіліктері белгілі болды. Соңғыларына алтыншы сынып оқушылары мектеп мұғалімдерінің олармен жеке сабақ беруді талап ететін қысымы мен мәжбүрлеуін; ата-аналарға қаржылық жүктемені, психологиялық қысым отбасының үмітін ақтамауға тиіс; және бос уақыттың хоббиге жетіспеуі.
“Бұл жобаның маңызды үлесі-бұл жеке репетиторлықтың жасырын артықшылықтарын ашты. Көлеңкелі білім беру саласындағы алдыңғы зерттеулердің көпшілігі жеке репетиторлықтың айқын артықшылықтарын қарастырды – бұл емтихан тапсыру, элиталық мектептер мен университеттерге қабылдау және т.б. Алайда, біздің жобада балалар қосымша жеке сабақтардың” айқын емес ” артықшылықтарын атап өтті. Олар оқушыларға өзіне сенімді болуға көмектесті, өзін-өзі бағалауды арттырды, әлеуметтік дағдыларды жақсартты және мектептегі сабақтарға қызығушылық танытты. Сондықтан біз жеке репетиторлық жаман деп айтпаймыз және оған тыйым салу керек. Бұл саланы реттеу керек”, – дейді зерттеу авторы.
Зерттеу негізінде профессор Хаджар ел Үкіметі мен тиісті органдарға экономикалық тұрғыдан осал отбасылардан шыққан оқушыларға жеке репетиторлық қызмет көрсететін мемлекеттік бағдарлама әзірлеуді ұсынды.
“Қазақстан үкіметі жеке репетиторлықтың өсіп келе жатқан секторына шынайы және тиімді әрекет ету саясатын қабылдауы, сондай – ақ жеке репетитор қызметін ұсынатын мектеп мұғалімдерімен жұмысты жолға қоюы тиіс”, – делінген зерттеу қорытындысы бойынша ұсынымдарда.
